Opiniestuk – 12 januari 2019, De Morgen
Eerstdaags stemt het Britse parlement naar verwachting over het ontwerp van uittredingsakkoord tussen de EU en het VK. Enkele dagen geleden publiceerden 150 Britse kennisinstellingen een open brief aan hun regering om te waarschuwen voor de catastrofale gevolgen van een no deal brexit op de academische relaties tussen het VK en het continent. Geschat wordt dat Britse onderzoekers de komende twee jaar minstens 1,3 miljard pond aan Europese onderzoeksfinanciering dreigen mis te lopen.
Vlaanderen dreigt ernstige averij op te lopen in het scenario van een no deal brexit. Onze regeringen nemen terecht maatregelen om onze bedrijven maximaal te ondersteunen om zich hierop voor te bereiden en hun export te diversifiëren. Het VK is onze vierde exportmarkt. Een krimp van het BRP met 2,6% en een verlies van 28.000 jobs tegen 2030 behoren helaas tot de mogelijkheden.
Als Vlaamse universiteiten verwelkomen we de maatregelen ter ondersteuning van onze bedrijven, maar zijn we ook erg bezorgd over de negatieve impact van een no deal op onze academische samenwerking. Het wegvallen van EU-financiering voor onderzoeksprojecten of de wederzijdse uitwisseling van docenten en studenten ondermijnt de kwaliteit van het academisch weefsel aan beide kanten van het Kanaal. Intense interactie tussen excellente onderzoeksgroepen in een internationaal competitieve setting geeft zuurstof aan creativiteit en innovatie, en draagt bij tot welzijn en welvaart. Samenwerking binnen EU-onderzoeksconsortia met daarin bij voorkeur een aanwezigheid van kwalitatief hoogstaande partners vormt voor onze Vlaamse onderzoekers een springplank naar internationale excellentie en zichtbaarheid.
Onze academische contacten met het VK zijn zeer intens. Enkele cijfers ter illustratie. Het aandeel Vlaams-Britse co-publicaties in het totaal aan internationale publicaties binnen de levens-, natuur- en technische wetenschappen steeg van 39,1% in 2004 naar 60,9% in 2016. Onder de oproep 2015 van Erasmus+ gingen 765 Belgische studenten naar het VK en waren er 357 Britse studenten aan Belgische universiteiten.
Sinds de start van Horizon 2020, het EU-kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling, werkt de KU Leuven samen met Britse partners in 177 projecten, goed voor een budget van 92,7 miljoen euro. Van de 134 Horizon 2020-projecten aan de UGent zijn er 85 met Britse partners. 20% van het onderzoek aan de UAntwerpen vindt plaats in samenwerking met een Britse partner. De UHasselt werkt op regelmatige basis samen met 30 academische partners in het VK. VUB-onderzoekers hadden in de periode 2014-2018 361 co-publicaties met het VK. Al onze universiteiten hebben ook Britse partners in de internationale netwerken waar ze deel van uitmaken.
Wij roepen de federale en Vlaamse regering dan ook op tot grote waakzaamheid bij de vormgeving van het toekomstige partnerschap met het VK, welke vorm dit ook mag aannemen. De uitwisseling van studenten en docenten en de onderzoekssamenwerking, zowel bilateraal als binnen grotere EU-projectconsortia, moet ongehinderd kunnen doorgaan. Het opwerpen van nieuwe barrières die de academische samenwerking bemoeilijken, is nefast voor het excellentieniveau van de Britse en Vlaamse universiteiten, leidt tot verschraling en vermindert de aantrekkingskracht van Europa als preferentiële kennispartner. En daar zijn welzijn en welvaart van onze samenleving absoluut niet mee gediend.
Als universiteiten vragen we de federale en de Vlaamse regering om het voortouw te nemen bij het vrijwaren van de bestaande financieringsmechanismen voor academische samenwerking, of, als dit om welke reden dan ook niet tot de mogelijkheden behoort, te voorzien in volwaardige alternatieve mechanismen. Het zou voor alle betrokken partijen een drama zijn als de Britten niet alleen de EU verlaten, maar ook Europa.
Luc De Schepper (Universiteit Hasselt), Caroline Pauwels (Vrije Universiteit Brussel), Luc Sels (KU Leuven), Rik Van de Walle (Universiteit Gent), Herman Van Goethem (Universiteit Antwerpen)